海口美兰区“双创微实事”投票启动 百姓定实事给...
.svg) | |
| Парванда?о дар Викианбор |
Амрикои Лотин? (исп. América Latina, Latinoamérica, португал?: América Latina, фр. Amérique latine) — номи гур??и мамлакат?ое, ки дар ?исми ?анубии Америкаи Шимол? (як?оя бо Америкаи Марказ?, Вест-Индия) ва тамоми Америкаи ?ануб? во?еанд.
?у?рофиё
[вироиш | вироиши манбаъ]Масо?ати умумии Амрикои Лотин? 22,8 млн км2. А?олиаш беш аз 500 млн нафар (2010). Зичии миёнаи а?ол? – 30 нафар дар 1 км2, дар минта?а?ои сернуфус – 100 нафар дар 1 км2. Дар ?удуди Амрикои Лотин? давлат?ои Аргентина, Ба?ам, Барбадос, Боливия, Бразилия, Венесуэла, Гаит?, Гайана, Гватемала, Гондурас, Гренада, Республикаи Доминикана, Колумбия, Коста-Рика, Куба, Мексика, Никарагуа, Панама, Парагвай, Перу, Салвадор, Суринам, Тринидад ва Тобаго, Уругвай, Чил?, Экватор, Ямайка, инчунин мулк?ои Британияи Кабир, Франсия, Нидерланд ва ИМА ?ой гирифтаанд. А?олии Амрикои Лотин? гуногунмиллат буда, аз ?и?ати этник? хеле мураккаб аст. Дар он мардуми та??о? – ?инди?ои Америка, европои?ои му?о?ир, мулат?о, самбо, зангиён, хитойи?о, ?инду?о ва ?. зиндаг? мекунанд. Зиёда аз 10 фоизи мардуми Амрикои Лотин? ба забон ва ла??а?ои гуногуни ?инди?ои америко? ?арф мезананд. Азбаски аксарияти а?олии минта?а ба забони роман? гуфтуг? мекунанд ва асоси ин забон лотинист, ин сарзамин Амрикои Лотин? ном гирифтааст. Дини асос? – дини католик?. Амрикои Лотин? аз ?и?ати синни миёнаи а?ол? ??авонтарин? дар ?а?он аст: та?р. 45 фоизи а?олии он то 15-сола буда, а?олии аз 60-сола боло ?амаг? 7 фоизро ташкил меди?анд. ?оло 15 фоизи тамоми а?олии Амрикои Лотин? ва нисфи а?олии Боливия, Гватемала, Перу ва Эквадор ?инди?ои америко? мебошанд. Сафедп?стон наздики 20% буда, бештар дар Аргентина, Уругвай ва Коста-Рика маскунанд. Африкои?о (9 – 10%) аксаран дар Гаит? ва Вест-Индия, ?инду?о дар Гайана, Тринидад ва Тобаго, хитойи?о дар Вест-Индия и?омат доранд.
Таърих
[вироиш | вироиши манбаъ]Сокинони Амрикои Лотин? ?ан?з дар замон?ои палеолити боло ва мезолит аз шимолу шар?и ?итъаи Осиё ба ин мавзеъ омада аз таъриху тамаддуни хеш намуна?ои ?айратовар бо?? гузоштаанд. Дар давраи пеш аз Х. Колумб (то ибтидои садаи XVI) баъзе аз ин хал??о со?иби алифбои худ буда, аз илм?ои астрономия, математика, тиб хабар дош-танд, бо коркарди филизоти гуногун, бофандаг?, санъати тасвир? маш?ул буданд, ша?р?ои тара??икарда дош- танд. ?абила?ои бузурги то имр?з бо?имондаи аймара, астек?о, кечуа, майя, инк?о ва ?. сохти давлатдории ибтидоии синфиро аз сар мегузаронданд (масалан, Копан, Тауантинсуйу, Теночитлан, Чичен-Интса). Истилои Амрикои Лотин? аз тарафи европоиён дар охири садаи XV шур?ъ шуда, дар аср?ои 16 – 17 асосан ба ан?ом расида буд. ?ан?з дар ибтидои садаи XVI ба Амрикои Лотин? ?уломон аз Африка оварда шуда, европоиён – асосан испани?о ва португали?о, сонитар англис?о, франсави?о ва голланди?о ба ?мустамлика?ои худ? фав?-фав? меомаданд. Дар нати?а омезиши гур???ои гуногуни этник? ба ву?уд меомад ва насл?ои ин омезиш?оро ?креол?о? меномиданд. А?олии бум? аз як тараф ?ир шуда, аз ?ониби дигар аз бемори?ои сироятии европои?о мефавтиданд. Сол?ои 1810 – 1826 дар нати?аи ?унбиш?ои озодихо?онаи хал??ои мустамлика?ои Испания ва аз Португалия тамоман ?удо шудани Бразилия аксари мамлакат?ои Амрикои Лотин? исти?лол ба даст оварданд. ?удуд?ои бузурги Амрикои Лотин? ?оло азхуд ва маскун нашудаанд. Минта?а?ое, ки зичии миёнаи а?олиашон дар як км2 камтар аз 3 нафар аст, 50 фоизи тамоми ?аламрави Амрикои Лотиниро ташкил меди?анд ва дар он?о тан?о 5 фоизи а?олии он му?иманд. ?оло Амрикои Лотин? 300 ша?ри бузург ва мегалополис?о (Рио-де-Жанейро, Мехико, Буэнос-Айрес, Сантяго ва ?айра) дорад.
Марзбандии сиёс?
[вироиш | вироиши манбаъ]Ба Амрикои Лотин? чунин кишвар?о ва ?удуд?ои тобеъ дохиланд:
| Давлат?о | ?удуд?ои тобеи (вобастаи) ИМА | ?удуд?ои тобеи (вобастаи) Фаронса | |
|---|---|---|---|
 Аргентина Аргентина
|
 Куба Куба
|
Шаблон:Парчами Пуэрто-Рико Пуэрто-Рико | _variant.svg){kind=small} Гваделупа |
.svg){kind=small}
Эзо?
[вироиш | вироиши манбаъ]Сарчашма
[вироиш | вироиши манбаъ]- А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — 608 с. — (Энсиклопедияи Миллии То?ик : [тахм. 25 ?.] / сарму?аррир А. ?урбонов ; 2011—2023, ?. 1). — ISBN 978-92025-08-05-3.